Tylko równy tandem moce&sieci poprowadzi Polskę w stronę niskoemisyjnej przyszłości – pisze dla serwisu ecoekonomia.pl Leszek Kąsek, starszy ekonomista ING Banku Śląskiego.
Polski biznes mocno akcentuje konieczność przyspieszenia rozbudowy i modernizacji dystrybucyjnych i przesyłowych sieci elektroenergetycznych. To warunek konieczny dla dalszych inwestycji w zeroemisyjne źródła wytwarzania. Do takich należą OZE i atom. Mają być one kluczowymi elementami polskiego miksu energetycznego za 2-3 dekady – wynika z raportu „Reakcja polskiego biznesu na szok energetyczny. Perspektywy dla inwestycji energetycznych”.
Moce i sieci: inwazja zmienia zasady gry
Inwazja Rosji na Ukrainę i ograniczenie importu rosyjskich paliw doprowadziły do bezprecedensowego cenowego szoku energetycznego w Europie. Wszystkie polskie firmy, bez wyjątku, dotknął szok energetyczny w 2022 roku. Część z nich zareagowała na niego aktywnie. Ze względu na „tarcze” energetyczne, w szczególności dla małych firm, wzrost cen energii był bardzo zróżnicowany w krajach UE. Wpływ na zróżnicowanie miały także wielkość firmy czy wartość rocznego zużycia energii. Przykładowo, w II połowie 2022 roku ceny gazu ziemnego dla firm zużywających nie więcej niż 1 teradżul gazu rocznie spadły o 10 proc., w porównaniu do II połowy 2021 roku. Natomiast dla przedziału zużycia między 10 a 100 TJ, ceny gazu wzrosły w tym okresie o prawie 90 proc. Średnie wzrosty cen gazu dla firm w 2022 r. uzależnione były od wielkości zużycia także w innych krajach. M.in. w Niemczech bardzo wyraźnie – od 24 proc. do prawie 90 proc. rok do roku.
Co naturalne, skala wstrząsu na poziomie firmy była m.in. uzależniona od energochłonności procesów produkcyjnych i wykorzystywanych nośników energii. Firmy podjęły wysiłki na rzecz poprawy efektywności energetycznej (aby zużywać mniej energii w działalności produkcyjnej) czy budowy własnych OZE (aby częściowo uniezależnić się od energii z sieci). Około 80 proc. energii ogółem w polskim przemyśle zużywa łącznie 6 sektorów: minerały niemetaliczne, chemia i petrochemia, spożywczy, żelazo i stal, papierniczy i drzewny. To te sektory były pod największą presją przy skokowym wzroście cen energii.
Kluczowe pytania
Raport podsumowuje reakcję biznesu na drogą energię i istotne ryzyka niedoborów energii. Dodatkowo, na podstawie głosów praktyków – odpowiada na następujące pytania:
- Co wstrzymuje inwestycje energetyczne w Polsce? Odpowiedzią jest: biurokracja, regulacje, niska przepustowość sieci dystrybucyjnych i przesyłowych.
- Do czego może prowadzić segmentacja rynku energii wywołana zróżnicowanym wsparciem publicznym – w zależności od wielkości firmy? Odpowiedź brzmi: to tylko przejściowa ulga, która zniekształca sygnały rynkowe.
- Jakie są oczekiwania firm co do cen i dostępności nośników energii w 2023 roku? Odpowiedź to: stabilizacja i raczej trend spadkowy.
- Jaki będzie polski miks energetyczny za dwie dekady? Odpowiedź: będzie oparty na OZE z istotną rolą energii jądrowej, w tym SMR, czyli małych reaktorów modułowych.
- Dlaczego zazielenianie i kryteria ESG to nie moda, lecz konieczność dla utrzymania konkurencyjności i współpracy w globalnych łańcuchach dostaw? Odpowiedź: większe firmy już podlegają praktycznym konkretnym wymogom ze strony firm wiodących w łańcuchach dostaw. Kryteria ESG będą wpływać na decyzję o wyborze partnera biznesowego – firmy które się nie „zazielenią”, mogą wypaść z rynku.
Moce i sieci: bariery regulacyjne blokują rozwój
W inwestycjach energetycznych, firmy nierzadko napotykały na bariery regulacyjne. Często też zderzały się z problemem niedostosowania sieci elektroenergetycznych do bardziej rozproszonych źródeł energii. W raporcie akcentujemy konieczność przyśpieszenia rozbudowy i modernizacji dystrybucyjnych i przesyłowych sieci elektroenergetycznych. To warunek sine qua non dla inwestycji w zeroemisyjne źródła wytwarzania: OZE i atom, które mają być kluczowymi elementami polskiego miksu energetycznego za 2-3 dekady. Inwestycje w energię odnawialną istotnie wzrosły w ostatnich latach – w fotowoltaice w 2022 r. mieliśmy ponad 9GW mocy. W 2019 roku było to niewiele ponad 1GW.
Moce i sieci: kluczem elektryfikacja
Dodatkowo, kluczem w procesie dekarbonizacji do 2050 roku jest elektryfikacja. W najbliższych dekadach technologie oparte o energię elektryczną (takie jak pojazdy elektryczne w transporcie, łuk elektryczny w przemyśle czy pompy ciepła w budynkach) stopniowo zastąpią obecnie stosowane nośniki energii: ropę naftową, węgiel i gaz. Zatem rozbudowane i nowoczesne sieci elektroenergetyczne stanowią kluczowy element transformacji energetycznej w Polsce.
O tym do czego może prowadzić nierówny tandem, czyli rozwój OZE bez adekwatnego zwiększenia inwestycji w sieci, przekonaliśmy się pod koniec kwietnia 2023 r. W warunkach niższego popytu na energię elektryczną, to energia z OZE była redukowana przez operatora systemu. Elektrowni węglowych nie można tak po prostu i elastycznie włączać i wyłączać. Z gazowymi jest łatwiej, ale mają one stosunkowo mały udział w polskim miksie. Taka sytuacja jest nieefektywna ekonomicznie i niekorzystna środowiskowo. Najwyższy czas na przyśpieszenie inwestycji w sieci dystrybucyjne i przesyłowe, aby tandem moce&sieci płynnie prowadził nas w stronę niskoemisyjnej przyszłości.
O badaniu:
W połowie czerwca, w ramach projektu ING Banku Śląskiego i Europejskiego Kongresu Gospodarczego, opublikowany został raport pt. „Reakcja polskiego biznesu na szok energetyczny. Perspektywy dla inwestycji energetycznych”. Raport powstał na podstawie danych makro-sektorowych i rynkowych oraz z wykorzystaniem informacji zaczerpniętych bezpośrednio z polskiego biznesu. W I kwartale 2023 r. dziennikarze portalu WNP.pl przeprowadzili 19 pogłębionych wywiadów z menedżerami polskich firm. Reprezentowali oni różne branże oraz dwie izby handlowe (skandynawską i włoską), działające w naszym kraju. Raport odzwierciedla zatem głos biznesu – reakcję przedsiębiorstw na szok energetyczny i sugestie zmian klimatu inwestycyjnego w energetyce.
Autorem artykułu jest Leszek Kąsek z ING Banku Śląskiego.
