Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi, która przesuwa termin wdrożenia systemu kaucyjnego w Polsce z 1 stycznia 2025 r. na 1 października 2025 r. Nowe przepisy mają również uszczelnić system i wprowadzić dodatkowe mechanizmy kontrolne.
Oprócz przesunięcia daty startu systemu, nowelizacja nakłada na gminy obowiązek zapewnienia co najmniej jednego stacjonarnego punktu odbioru opakowań i odpadów opakowaniowych. To zmiana, która ma zwiększyć dostępność punktów zwrotu oraz ułatwić mieszkańcom oddawanie opakowań.
Nowe przepisy wprowadzają także tzw. zamknięty system obiegu kaucji, który ma uszczelnić cały proces. Oznacza to, że kaucja będzie pobierana i monitorowana na każdym etapie łańcucha dystrybucji, co ma zapobiegać defraudacjom i umożliwić lepsze śledzenie przepływu środków.
Nowela wyłącza z systemu kaucyjnego opakowania po mleku i produktach mlecznych. Wprowadzono też ujednolicone oznakowanie opakowań logotypem systemu kaucyjnego, co ma zwiększyć jego rozpoznawalność wśród konsumentów.
Od 1 października 2025 r. systemem kaucyjnym będą objęte:
• butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów,
• puszki metalowe do 1 litra.
Od 1 stycznia 2026 r. do systemu zostaną włączone również:
• szklane butelki wielorazowego użytku o pojemności do 1,5 litra.
Nowe obowiązki dla sklepów i operatorów systemu
Zgodnie z nowelizacją, duże sklepy o powierzchni powyżej 200 m² będą zobowiązane do odbioru pustych opakowań i zwrotu kaucji konsumentom. Mniejsze sklepy mogą do systemu przystąpić dobrowolnie – ich obowiązkiem będzie jedynie pobieranie kaucji od sprzedawanych napojów.
Znowelizowana ustawa wprowadza także nowe zasady dotyczące rozliczania kaucji między operatorami a sklepami. Operator odbierający opakowania będzie musiał zwrócić sklepom kwoty kaucji faktycznie wypłacone konsumentom, co ma zapewnić większą przejrzystość finansową systemu.
Dlaczego powstała nowelizacja?
Prace nad systemem kaucyjnym trwały kilka lat. W pierwotnej wersji przepisy miały wejść w życie już 1 stycznia 2025 r. Jednak po wyborach parlamentarnych i zmianach w resorcie klimatu i środowiska zgłoszono potrzebę nowelizacji ustawy. Branża recyklingowa, a także przedstawiciele handlu, zgłaszali obawy dotyczące niedopracowania przepisów, które mogłyby utrudnić wdrożenie systemu.
Podczas prac nad nowelizacją Senat zaproponował, by start systemu przesunąć jeszcze dalej – na 1 stycznia 2026 r. Ostatecznie Sejm nie zaakceptował tej propozycji, a termin ustalono na 1 października 2025 r.
Cel systemu kaucyjnego
Głównym celem wprowadzenia systemu kaucyjnego jest zmniejszenie ilości zmieszanych odpadów komunalnych i zwiększenie poziomu recyklingu opakowań. System ma zachęcać konsumentów do zwrotu butelek i puszek, co pozwoli na ponowne wykorzystanie surowców. Mechanizm zakłada, że kaucja będzie zwracana konsumentowi bez konieczności okazania paragonu. Nieodebrane kaucje zostaną przeznaczone na finansowanie funkcjonowania systemu, co ma zapewnić jego stabilność finansową.
Nowelizacja jest odpowiedzią na oczekiwania branży oraz konieczność dostosowania polskich przepisów do unijnych standardów gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ). System kaucyjny, choć opóźniony, ma być bardziej efektywny i przejrzysty, a jego wdrożenie ma realnie wpłynąć na zmniejszenie ilości odpadów trafiających na wysypiska.
