W Busan, w Korei Południowej, zakończyła się piąta runda negocjacji dotyczących globalnego porozumienia o zatrzymaniu zanieczyszczania środowiska tworzywami sztucznymi. Ze względu na brak zgody między krajami w niektórych kwestiach, finalne negocjacje odroczono. Przyjęcie ostatecznego tekstu umowy wstępnej możliwe jest podczas następnej sesji w 2025 roku.
Piąta sesja negocjacji Międzyrządowego Zespołu Negocjacyjnego ONZ (Intergovernmental Negotiating Committee, INC), w której uczestniczyło blisko 200 państw członkowskich, miała zakończyć dwuletnie dyskusje i przyjęciem przełomowego porozumienia, otwierającego drogę do podpisania Traktatu ONZ dotyczącego zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi w przyszłym roku. Jednak nie udało się zasypać głębokich podziałów między krajami o „wysokich ambicjach”, dążącymi do globalnie wiążącego porozumienia w celu ograniczenia produkcji i wycofania szkodliwych chemikaliów, a krajami o „podobnych poglądach”, które chcą skupić się na odpadach. Projekt tekstu opublikowany pod koniec sesji obejmował szeroki zakres opcji, wskazując na utrzymujący się poziom niezgody.
Kilka krytycznych kwestii wciąż wymaga rozwiązania: definicje, redukcja produkcji tworzyw sztucznych oraz finanse. Kolejne spotkanie, mające na celu wyeliminowanie punktów spornych i domknięcie etapu wstępnej umowy międzynarodowej, planowane jest na połowę 2025 roku i będzie kontynuacją piątej sesji (INC-5.2).
Badania Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska (UNEP) wykazały, że rządy i przedsiębiorstwa mogą podjąć wiele działań, aby wyjść z kryzysu zanieczyszczenia środowiska, jednocześnie realizując agendę zrównoważonych zmian w gospodarce.
– Ogólnoświatowy kryzys zanieczyszczeń związany z obecnością tworzyw sztucznych w środowisku naturalnym stanowi kolosalne zagrożenie dla świata i dla nas, ale mamy świadomość, że mierząc się z nim, stoimy przed szansą, żeby wzmocnić globalną gospodarkę na drodze do zrównoważonego rozwoju — podkreśliła Maria Andrzejewska, dyrektor generalna UNEP/GRID-Warszawa.
Poparcie interesariuszy
Zdecydowane poparcie dla nadrzędnego celu wyeliminowania zanieczyszczenia tworzywami sztucznymi do 2040 roku wyrażają także sami producenci tworzyw sztucznych w Europie.
– Obecność odpadów tworzyw sztucznych w środowisku jest całkowicie niedopuszczalna, dlatego w pełni popieramy cel negocjowanego porozumienia. Europejska branża tworzyw sztucznych od lat przoduje na świecie pod względem cyrkularnych rozwiązań, które pozwalają zmniejszać zanieczyszczenie i zawracać ten cenny surowiec do obiegu. Tworzywa sztuczne są bowiem niezastąpionym materiałem w wielu zastosowaniach, choćby w ochronie zdrowia czy transporcie niskoemisyjnym i musimy zacząć je tak postrzegać, aby w pełni wyeliminować problem zanieczyszczenia. Przykładem takiego rozumienia roli tworzyw sztucznych we współczesnym świecie byłoby podejście oparte na rozpatrywaniu konkretnych zastosowań i ustalenie zharmonizowanych kryteriów typowania tych problematycznych i niekoniecznych zastosowań — powiedziała Anna Kozera-Szałkowska, dyrektor zarządzająca Plastics Europe Polska.
Według branży, porozumienie wymaga podjęcia działań w całym cyklu życia tworzyw sztucznych, takich jak: wspieranie zrównoważonej produkcji i wykorzystania tworzyw oraz wyrobów z tworzyw; rozwój skutecznych i efektywnych systemów zagospodarowania odpadów; stworzenie systemów i narzędzi finansowania, takich jak np. ROP, oraz ram prawnych wspierających innowacje i inwestycje (także PPP); oraz rzetelne, spójne i kompleksowe systemy monitorowania i oceny zanieczyszczania tworzywami.
Holistyczne podejście wymaga zgody wszystkich stron
Jak podkreślają przedstawicielki UNEP/GRID-Warszawa oraz Plastics Europe Polska, elementem tworzenia nowego prawa jest zebranie rekomendacji od interesariuszy. Decydujące o powodzeniu jest współpraca między rządami, przemysłem, organizacjami pozarządowymi i społeczeństwem obywatelskim, oraz skupianie się na identyfikowaniu wspólnych rozwiązań.
