1 stycznia 2025 w Polsce wystartuje system kaucyjny. Dzięki temu staniemy się 17. krajem w Unii Europejskiej, który zdecydował się na to rozwiązanie. Z końcem ubiegłego roku taki system wprowadziła Rumunia, osiągając imponujące wyniki. W ciągu pierwszych miesięcy od jego wdrożenia zebrano ponad 20 milionów opakowań. Czy Polska, mając drugi co do wielkości rynek opakowań w UE, zdoła powtórzyć ten sukces?
Rumunia wprowadziła system kaucyjny 30 listopada 2023 roku, jako 13. Kraj w UE. Już w pierwszych miesiącach po wdrożeniu wskaźnik recyklingu wzrósł z 11,3 proc. do imponujących 93 proc. System jest obowiązkowy dla wszystkich firm produkujących, importujących lub sprzedających napoje w butelkach jednorazowego użytku i obejmuje blisko 80 tys. punktów zbiórki. Średnio jeden punkt przypada na 240 mieszkańców. Rocznie ma być tam oddawane nawet 7 mld opakowań po napojach. W Rumunii kaucja wynosi 0,50 rumuńskiego leja (około 44 grosze).
System rumuński jest zarządzany przez konsorcjum RetuRO i integruje rozwiązania do inteligentnego zarządzania odpadami. To umożliwia efektywne gromadzenie danych, raportowanie oraz zarządzanie dokumentami. Dzięki temu Rumunia osiągnęła w krótkim czasie bardzo dobre wyniki – w styczniu 2024 roku zebrano 2,2 miliona opakowań, a w lutym już 18 milionów.
– System obejmuje szeroki zakres materiałów opakowaniowych i produktów, w tym butelki po alkoholach wysokoprocentowych. Oznacza to, że rumuńskie rozwiązanie jest jednym z największych wdrożeń w obszarze gospodarki o obiegu zamkniętym w Europie – mówi Marek Nowakowski, dyrektor generalny Exorigo-Upos SRL Romania.
Jak to będzie działać w Polsce?
System kaucyjny w Polsce będzie obejmował butelki PET o pojemności do 3 litrów i szklane do 1,5 litra, a także metalowe puszki do 1 litra. Do ceny tych produktów wprowadzający doliczy kaucję w wysokości 50 groszy, którą konsument odzyska przy zwrocie opakowania. Nowe przepisy będą zobowiązywać producentów, importerów i właścicieli marek do ich odbierania oraz osiągnięcia minimalnych poziomów selektywnej zbiórki. Wskaźniki te będą wzrastać: od 77 proc. w 2025 roku do 90 proc. w 2029 roku. Jeśli te limity nie zostaną osiągnięte, na firmy zostanie nałożona opłata produktowa.
– Wprowadzenie tego systemu umożliwi zebranie co najmniej 90 proc. opakowań wprowadzonych na rynek, co znacząco zmniejszy presję na środowisko i ograniczy zaśmiecanie. Obecnie w systemach gminnych zbiera się jedynie 43 proc. butelek PET, z czego tylko 20 proc. jest ponownie wykorzystywane do produkcji opakowań na napoje. System kaucyjny w naszym kraju może, podobnie jak w Rumunii, zrewolucjonizować te statystyki – dodaje Marek Nowakowski.
System kaucyjny: w Polsce więcej punktów na mieszkańca niż w Rumunii
W Polsce jeden punkt zbiórki ma przypadać na około 1 033 mieszkańców – 4 razy mniej niż w Rumunii. Może wpłynąć to na motywację osób do oddawania pustych opakowań i sprawić, że wynik w pierwszych miesiącach nie będzie tak wysoki jak tam. Jednak w odróżnieniu od rumuńskiego systemu, w Polsce będzie działać kilku operatorów systemu.
– Start systemu kaucyjnego w Rumunii poprzedzono długim okresem przygotowawczym. To pozwoliło detalistom na lepsze przygotowanie się do uruchomienia zbiórki, zakup recyklomatów oraz informowanie klientów o zbliżającym się starcie systemu kaucyjnego. Takie działanie daje duże szanse powodzenia, ponieważ stopniowo przyzwyczaja się konsumentów do raszyn przyjmujących zwracane butelki. Tak właśnie zadziało się w Rumunii. Tam już na początku działania systemu, 90- 95 procent opakowań kaucyjnych zbierano w sposób automatyczny – tłumaczy Anna Sapota wiceprezes ds. public affairs w grupie Tomra.
Pierwsze sklepy w Polsce już wprowadziły automaty do zbiórki. Rozwiązania testują m in. Lidl, Biedronka, Carrefour czy Auchan. Szacuje się, że we wszystkich sklepach testujących system może działać kilkaset recyklomatów. Uruchomienie systemu kaucyjnego na celu stworzenie bardziej efektywnego i ekologicznego systemu zarządzania opakowaniami. Przy odpowiednim wdrożeniu, system ten może znacząco poprawić stan gospodarki odpadami w Polsce, przyczyniając się do ochrony środowiska
