Branża opakowaniowa znajduje się obecnie w momencie wielu zmian prawnych. Część z nich zaczęła już obowiązywać, niektóre wejdą w życie niebawem – mówi Magda Biernat-Kopczyńska, kierownik ds. regulacji w Organizacji Odzysku Opakowań Rekopol.
Od 24 maja 2023 r. polskich przedsiębiorców obowiązują przepisy tzw. Dyrektywy SUP (z ang. Single Use Plastic, określanej także jako dyrektywa plastikowa). Jej wdrożenie miało wpływ na wiele polskich ustaw, w szczególności na:
- ustawę z 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1903 z późn. zm.),
- ustawę z 13 czerwca 2013 r. o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1658 z późn. zm.) (tzw. ustawa opakowaniowa).
Szerokie grono „beneficjentów” nowych przepisów
W wyniku zmian w przepisach wprowadzający konkretne produkty w opakowaniach mają wiele nowych obowiązków. Przepisy dotyczą producentów, importerów, dystrybutorów, ale też przedsiębiorców z branży gastronomicznej (np. restauracje, bary, kawiarnie), jednostki handlu detalicznego lub hurtowego (np. sklepy), które prowadzą sprzedaż na wynos napojów, posiłków tzw. fast food – wydając je konsumentom w kubkach, owijkach czy pojemnikach jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Nowe obowiązki mają także operatorzy urządzeń vendingowych, w których sprzedaje się produkty wymienione w ustawie SUP.
Zdecydowanie najważniejszym krokiem dla przedsiębiorcy jest ustalenie, czy w ogóle dotyczą go te przepisy. Następnie przeanalizowanie swoich obowiązków i sprawdzenie czego konkretnie, jakich działań, ustawodawca oczekuje – mówi Magda Biernat-Kopczyńska.
Zwrócić należy również uwagę, że część obowiązków weszła w życie 4 maja 2023 r. Jest to np. obowiązek prowadzenia ewidencji, konieczność znakowania czy obowiązek aktualizacji wpisu w BDO (do dnia 24.08.2023 r.). Część odsunięto w czasie. M.in. obowiązek pobierania dodatkowej opłaty od użytkownika końcowego, który kupuje produkty lub napoje w jednorazówkach z tworzyw sztucznych (kubek/pojemnik na żywność) obowiązuje od 1.01.2024 r.
Różne obowiązki w różnych terminach
Kolejnym istotnym obowiązkiem, który zacznie obowiązywać już od 1.07.2024 r. jest zapewnienie opakowań alternatywnych. Od tej daty obowiązkowym jest też przytwierdzanie nakrętek i wieczek z tworzyw sztucznych do opakowań na napoje. Z kolei od 1.01.2025 r. ma obowiązywać stosowanie konkretnej zawartości recyklatu w opakowaniach.
Konkretni przedsiębiorcy muszą osiągać wymagane poziomy selektywnej zbiórki odpadów. Na rok 2025 ustalono, że jest to 77 proc. odpowiednio dla:
- butelki jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na napoje o pojemności do 3l., włącznie z ich zakrętkami i wieczkami, z wyłączeniem szklanych lub metalowych butelek na napoje, których zakrętki i wieczka są wykonane z tworzyw sztucznych,
- puszki metalowej o pojemności do 1l.,
- butelki szklanej wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5l.
Powyższe przepisy wymusiły wręcz konieczność wprowadzenia takiego systemu, który sprawdza się przynosząc wysokie wyniki selektywnej zbiórki.
W Polsce, wzorem innych krajów europejskich, zdecydowano się na system kaucyjny. W połowie października 2023 r. wprowadzono m.in. do ustawy opakowaniowej przepisy dotyczące działania systemu kaucyjnego. System ma zacząć działać od 1 stycznia 2025 r. Jednak istnieją już obowiązki do realizacji, jak np.: w przypadku wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje istnieje konieczność prowadzenia ewidencji. Musi ona obejmować dodatkowo informacje o liczbie i pojemności opakowań, w których wprowadzono do obrotu produkty będące napojami – tłumaczy Magda Biernat-Kopczyńska.
System kaucyjny ma być prowadzony przez specjalnie dedykowany temu zadaniu podmiot, tj. podmiot reprezentujący. Podmiot ten ma być założony i całkowicie sfinansowany przez wprowadzających produkty w opakowaniach na napoje lub wprowadzających bezpośrednio produkty w opakowaniach na napoje, lub reprezentujące ich związki pracodawców lub izby gospodarcze.
Tylko 10 miesięcy do godziny zero
Mimo, że początek działania systemu kaucyjnego przewidziany jest już za 10 miesięcy, wciąż brakuje ostatecznego rozporządzenia w sprawie wysokości kaucji. Obecny projekt rozporządzenia wprowadza opłatę 50 groszy w stosunku do wszystkich typów opakowań objętych kaucją. Pojawiają się jednak wątpliwości czy nie jest to za niska kwota, by zmotywować konsumenta do działania. Tym bardziej, że kaucja za szklane butelki zwrotne już jest na poziomie 1 zł. Niepewność co do kwoty przekłada się np. na niemożność przygotowania zawczasu oznakowania koniecznego do stosowania na opakowaniach, które informuje o wysokości kaucji. Aby system kaucyjny faktycznie przyniósł oczekiwane rezultaty czeka nas jeszcze wiele pracy. Przede wszystkim jest to wyzwanie związane z edukacją konsumenta i zmianą jego dotychczasowych przyzwyczajeń – mówi Magda Biernat-Kopczyńska.
Przewidywane zmiany prawne branży opakowaniowej (stan na 28 lutego 2024 r.)
Obecnie w Polsce wciąż brak regulacji dotyczących ROP (Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta). Niedawno Komisja Europejska wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, kierując m.in. do Polski wezwanie do usunięcia uchybienia w związku z nieprawidłową transpozycją dyrektywy ramowej w sprawie odpadów. Termin transpozycji przez państwa członkowskie zmienionej dyrektywy odpadowej do prawodawstwa krajowego upłynął 5 lipca 2020 r. Polska ma teraz 2 miesiące na udzielenie odpowiedzi i usunięcie niedociągnięć stwierdzonych przez Komisję. W przypadku braku zadowalającej odpowiedzi Komisja może podjąć decyzję o wystosowaniu uzasadnionej opinii. Wobec tego należy monitorować, czy Ministerstwo Klimatu i Środowiska podejmie się ponownie przyjęcia ustawy dot. ROP.
Na poziomie unijnym toczy się obecnie Trilogue (tzw. trójstronne rozmowy, pomiędzy Komisją, Radą i Parlamentem) w sprawie projektu PPWR, tj. projektu rozporządzenia w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. To przepisy, które zrewolucjonizują obecnie znany nam rynek opakowaniowy. W tym momencie trudno jednak cokolwiek wnioskować. Prace nad tym aktem prawnym są bardzo intensywne, a PPWR ma być przyjęty jeszcze w tym roku – podsumowuje Magda Biernat-Kopczyńska.
