Na przestrzeni lat 1970-2022, poza dwoma wyraźnymi spadkami – kryzys finansowy w 2008 roku i pandemia COVID-19 w latach 2019-2021, ogólna tendencja wartości emisji gazów cieplarnianych była wzrostowa. Unia Europejska przeciwstawia się temu trendowi. Od 1987 roku zauważalny jest, choć niewielki, stały rokroczny spadek wartości emisji gazów cieplarnianych w całej UE.
Dokonując podziału ogólnej wartości emisji CO2 na poszczególne branże, zarówno w skali globalnej jak i w EU27, w roku 2022 najbardziej emisyjny był przemysł energetyczny i transport. W przypadku branży transportowej ogólny trend wartości emitowanego CO2, z wyłączeniem lat kryzysu covidowego, jest rosnący. Nie jest to zatem jedynie najbardziej emisyjna branża, ale także branża z tendencjami do wzrostu emisji.
Kluczowa branża transportowa
Z uwagi na kluczową, zarówno dla gospodarki jak i dla społeczeństw, rolę branży transportowej, Unia Europejska podjęła konkretne działania w celu jak najszybszej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Docelowo planowane jest osiągnięcie przez branżę neutralności węglowej. Pomocne bedą takie narzędzia jak strategia Europejski Zielony Ład, pakiet Fit for 55 czy norma Euro 7.
Jednym z elementów strategii Europejski Zielony Ład jest unijna dyrektywa RED III. Jej nowelizacja została przyjęta w październiku 2023 roku, wyznaczając krajom członkowskim termin osiemnastu miesięcy na zaimplementowanie przepisów. Nowelizacja dyrektywy RED przewiduje, że wykorzystanie źródeł energii odnawialnej w branży transportowej przyczyni się do redukcji emisji gazów cieplarnianych o około 15 proc. Ma to być możliwe głównie dzięki zwiększeniu wykorzystania biopaliw (np. poprzez zwiększenie do ponad 9 proc. udziału biokomponentów w oleju napędowym) i technologii wodorowych.
W polskim porządku prawnym wykorzystanie biopaliw i biokomponentów w branży paliwowej ujęto w ramy prawne w ustawie o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z 2006 roku. To w tym akcie prawnym skonstruowano instrument, jakim jest Narodowy Cel Wskaźnikowy. Jest to zobowiązanie, wydawane przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, podmiotów wytwarzających i dokonujących obrotu paliwami do zapewnienia w danym roku kalendarzowym co najmniej minimalnego (na poziomie Narodowego Celu Wskaźnikowego) udziału paliw odnawialnych lub biododatków do paliw, które mają zastosowanie we wszystkich rodzajach transportu. Podmioty zobowiązane do zrealizowania NCW podlegają szczegółowej kontroli Prezesa URE. W roku 2025 uczestnicy rynku paliw ciekłych zobowiązani będą do zapewnienia minimalnego udziału biokomponentów w paliwach na poziomie 9,2 proc. (vs 9,1 proc. w 2024).
E10 przykładem realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego
Jednym z przykładów realizacji NCW jest wprowadzenie od początku 2024 roku na polskie stacje paliwa w standardzie E10. Jest to klasyczna 95-oktanowa benzyna z dodatkiem do 10 proc. biokomponentów (w tym przypadku dodatków roślinnych). Celem takiego blendingu jest zredukowanie emisji gazów cieplarnianych. W Polsce do najczęściej stosowanych biokomponentów należy bioetanol pozyskiwany między innymi z buraków cukrowych czy kukurydzy. Jego produkcja bazuje na wykorzystaniu różnorodnych źródeł biomasy. Jest zatem to kolejny krok do zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii w branży transportowej.
W kolejnych latach przewiduje się dalsze zwiększanie udziału biododatków – jako realizacja ambitnych celów unijnych w zakresie wykorzystania OZE w bilansie paliwowo-energetycznym. Obecnie ponad 20 proc. energii użytkowanej w UE jest wytwarzana z OZE – jest to aż dwa razy więcej niż w 2004 r. Cel udziału OZE w bilansie energetycznym zaplanowany do osiągnięcia przed rokiem 2030 kształtował się na poziomie 30 proc. Jednak we wrześniu 2023 Parlament Europejski zatwierdził zaktualizowany cel na poziomie 42,5 proc.
Dyrektywa RED w sposób kompleksowy podchodzi do wyzwania, jakim jest redukcja emisji gazów cieplarnianych. Z kolei określenie NCW jest jedynie jednym z elementów strategii Europejskiego Zielonego Ładu. Przykładem optymalizacji działań w kierunku zrealizowania założeń wskazanych w NCW jest uruchomienie przez spółkę z grupy kapitałowej Orlen w rafinerii w Trzebini instalacji do wytwarzania własnych biokomponentów z olejów posmażalniczych i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Ekologiczna inwestycja GK Orlen umożliwi produkcję 30 tys. ton estrów i 7 tys. ton gliceryny technicznej rocznie. Jest jednym z elementów strategii podmiotu w zakresie biopaliw. Jej celem jest stopniowe zastępowanie paliw kopalnych paliwami wytwarzanymi z wykorzystaniem odpadów. Rokrocznie zwiększanie poziomu NCW i stosowanie blendingu w obrocie paliwami to zdecydowane kroki na drodze do osiągnięcia zeroemisyjnej mobilności. Powinny się je traktować, jako przejściowe rozwiązanie pomiędzy tradycyjnymi a alternatywnymi paliwami.
Aurorka: Wiktoria Więch – Studenckie Koło Naukowe Energetyki SGH