Producenci – zarówno żywności, jak i opakowań – deklarują gotowość do ponoszenia kosztów nie tylko odbioru i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych z selektywnej zbiórki, ale i wysortowywania odpadów nadających się do recyklingu z odpadów zmieszanych. Wynika to z filozofii gospodarki o obiegu zamkniętym i szacunku dla zasobów naturalnych. Przedstawili oni właśnie całościową koncepcję funkcjonowania rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP).
Koncepcja rozwiązań prawnych przedstawiona wspólnie przez Związek Pracodawców EKO-PAK, Polską Federację Producentów Żywności Związek Pracodawców oraz Związek Pracodawców „Browary Polskie” (przy współudziale merytorycznym Organizacji Odzysku Opakowań Rekopol) zakłada m.in. ogólnopolskie standardy jakościowe selektywnej zbiórki, ścisłą współpracę organizacji Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) z gminami i sortowniami oraz pełną jawność i szczegółowość kosztów oraz przychodów w gospodarce odpadami opakowaniowymi. Zdaniem przedstawicieli tych organizacji takie wdrożenie zasad Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w Polsce zapewniającą efektywność i przejrzystość systemu gospodarki odpadami komunalnymi.
— Wprowadzenie sprawiedliwych zasad Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta to krytyczny element dla przyszłych kosztów, a co za tym idzie konkurencyjności całego sektora produkcji i przetwórstwa żywności w Polsce. Pomimo wprowadzenia systemu kaucyjnego na opakowania po napojach, przeważająca większość odpadów opakowaniowych po produktach spożywczych i tak będzie zbierana w systemie pojemnikowym. Sektor żywnościowy nie neguje potrzeby wprowadzenia ROP jednak koszty z tym związane muszą być transparentne i racjonalne ekonomicznie oraz ściśle powiązane z realizacją konkretnych celów środowiskowych w zakresie zbiórki i recyklingu opakowań. To jest wymóg zapisany w unijnej dyrektywie. Takie założenia uważamy za uczciwe zarówno wobec konsumentów jak i firm wprowadzających. To właśnie zakłada nasza wspólna propozycja. Natomiast będziemy przeciwstawiać się rozwiązaniom których efektem będzie wyłącznie drenaż kieszeni konsumentów, którzy finalnie zapłacą zarówno za wzrost cen jak i za nieefektywną środowiskowo i drogą gospodarkę odpadową swoich gmin. Nie chcemy również pokrywać kosztów nie związanych z naszymi odpadami opakowaniowymi. Każdy musi zapłacić za siebie, a przerzucanie innych kosztów funkcjonowania gmin na firmy wprowadzające uważamy za niedopuszczalne. Każdy mieszkaniec jest jednocześnie konsumentem, więc twierdzenie, że za coś więcej zapłaci konsument, aby mniej zapłacił mieszkaniec, jest mocno mylące — ocenia Andrzej Gantner, Wiceprezes Zarządu i Dyrektor Generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności.
Główne założenia wspólnej koncepcji ROP
Rozszerzona odpowiedzialność producenta realizowana będzie poprzez organizacje ROP. Działać one będą w oparciu o ścisłe wymagania kapitałowe oraz w zgodnie z zasadą non-for-profit. To właśnie te organizacje będą odpowiedzialne za osiąganie poziomów recyklingu dla wszystkich odpadów opakowaniowych. Propozycja nie zmniejsza roli samorządów, które w dalszym ciągu pozostaną odpowiedzialne za odbiór odpadów komunalnych, w tym opakowaniowych od mieszkańców. Jednak to organizacje ROP pokrywać będą koszty zbiórki.
Propozycja zakłada jawność kosztów wszystkich elementów gospodarki odpadami: selektywnej zbiórki, transportu i przygotowania do recyklingu w podziale na poszczególne rodzaje frakcji odpadowych z uwzględnieniem przychodów ze sprzedaży surowców do recyklingu. Wg autorów propozycji to gminy będą udzielały zamówień (i rozstrzygały przetargi) na odbiór i zagospodarowanie odpadów zbieranych selektywnie według stawek w podziale na koszty odbioru każdego rodzaju frakcji odpadu (oddzielnie dla szkła, metalu, tworzywa oraz papieru) oraz na koszty netto wysortowania i przygotowania do recyklingu każdego rodzaju tego odpadu z uwzględnieniem od razu przychodów ze sprzedaży surowców do recyklingu.
ROP: Umowy na realizację zbiórki oraz edukacja w gminach
Organizacje ROP mają zawierać z gminami umowy na realizację selektywnej zbiórki odpadów od mieszkańców. Z sortowniami z kolei – umowy na wysortowanie określonego minimalnego tonażu odpadów opakowaniowych z odpadów zebranych selektywnie i przekazanie ich do recyklingu według stawek obowiązujących w udzielanych przez gminy zamówieniach na odbiór i zagospodarowanie odpadów. To także te instytucje pokryją gminom koszty odbioru odpadów zbieranych selektywnie od mieszkańców, asortowniom – koszty netto wysortowania odpadów opakowaniowych i przekazania ich do recyklingu zgodnie ze stawkami obowiązującymi w danej gminie. Co istotne, organizacje te będą mogły zawierać dodatkowe umowy z sortowniami na wysortowanie z odpadów zmieszanych nadających się do recyklingu odpadów opakowaniowych. Na tych firmach ciążyć też będzie prowadzenie – wspólnie z gminami – edukacjimieszańców odnoście selektywnej zbiórki. Istotnym zadaniem tych firm będzie ponadto weryfikacja faktu czy klienci realizują zasady ekoporjektowania i ustalą stawki ekomodulacji w zależności np. od przydatności opakowania do recyklingu
Polska jest jednym z nielicznych krajów Unii Europejskiej, w której system Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta nie spełnia warunków ustanowionych w znowelizowanej dyrektywie odpadowej z 2018 r. Po nieudanej próbie wprowadzenia nowych rozwiązań przez poprzedni rząd (projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz niektórych innych ustaw UC81), opartych na budzącym powszechny sprzeciw poborze i redystrybucji parapodatku na produkty w opakowaniach, odżyła debata publiczna nad zmianą obecnego systemu. Stosowne przygotowania zainicjowało też Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Zgodnie z zapowiedziami pomysłodawców kluczowymi elementami dobrze funkcjonującego ROP jest jego stabilność oraz ścisłe określenie kompetencji i zadań wszyskich zaangażowanych stron.
— Koszty ponoszone przez producentów muszą odpowiadać faktycznym kosztom ponoszonym na gospodarkę odpadami odbieranymi od mieszkańców. Koszty te muszą być też ustalane w sposób przejrzysty z udziałem zainteresowanych stron. To oznacza, że np. odgórne narzucenie obciążeń finansowych na producentów w postaci jakichkolwiek danin publicznych byłoby naruszeniem postanowień dyrektywy. Nasz model zakłada współpracę organizacji ROP oraz samorządów i sortowni, pełną przejrzystość i jawność kosztów i przychodów w komunalnej gospodarce odpadami oraz zastosowanie zasady kosztu netto, czyli pomniejszenie opłat od producentów o przychody ze sprzedaży surowców. W pełni więc wdraża wymagania unijne i jest sprawiedliwy dla wszystkich uczestników systemu – podkreślił Krzysztof Baczyński, prezes Zarządu Związku Pracodawców EKO-PAK.
