Europa jest najszybciej ocieplającym się kontynentem na świecie. Zagrożenia klimatyczne mają wpływ na jej bezpieczeństwo energetyczne i żywnościowe, ekosystemy, infrastrukturę, zasoby wodne, stabilność finansową i zdrowie ludzi. Jak wynika z opublikowanej oceny Europejskiej Agencji Środowiska (EEA), wiele z tych zagrożeń osiągnęło już poziom krytyczny i może mieć katastrofalne skutki. Jeśli nie zostaną podjęte pilne i zdecydowane działania.
Ekstremalne temperatury, susze, pożary roślinności i powodzie, których doświadczyliśmy w ostatnich latach, nasilą się w Europie nawet przy optymistycznych scenariuszach dotyczących globalnego ocieplenia i będą miały wpływ na warunki życia na całym kontynencie. EEA opublikowała pierwszą w historii European Climate Risk Assessment (EUCRA) (europejską ocenę ryzyka związanego z klimatem). Ma ona pomóc w określeniu priorytetów politycznych dotyczących przystosowania się do zmiany klimatu i sektorów wrażliwych na zmianę klimatu.
Z oceny wynika, że europejskie polityki i działania adaptacyjne nie nadążają za szybko rosnącymi zagrożeniami klimatycznymi. W wielu przypadkach stopniowe przystosowywanie się nie będzie wystarczające. Ponieważ wiele środków mających na celu zwiększenie odporności na zmianę klimatu wymaga długiego czasu, pilne działania mogą być potrzebne nawet w przypadku zagrożeń, które nie są jeszcze krytyczne.
Niektóre regiony w Europie są obszarami narażonymi na wielorakie zagrożenia klimatyczne. Europa Południowa jest szczególnie zagrożona z powodu pożarów roślinności oraz wpływu wysokich temperatur i niedoboru wody na produkcję rolną, pracę na zewnątrz i zdrowie ludzkie. Powodzie, erozja i intruzja wód morskich stanowią zagrożenie dla nisko położonych regionów przybrzeżnych Europy, w tym dla wielu gęsto zaludnionych miast.
— Analiza pokazuje, że Europa stoi w obliczu pilnych zagrożeń klimatycznych, które rosną szybciej niż nasza gotowość społeczna. Aby zapewnić odporność naszych społeczeństw, europejscy i krajowi decydenci polityczni muszą działać już teraz, dążąc do zmniejszenia zagrożeń klimatycznych zarówno przez szybką redukcję emisji, jak i przez zdecydowane polityki i działania w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu —mówi Leena Ylä-Mononen, Dyrektor wykonawcza EEA
Raport EEA: 36 głównych zagrożeń
W ocenie zidentyfikowano 36 głównych zagrożeń klimatycznych dla Europy w ramach pięciu ogólnych klastrów: ekosystemy, żywność, zdrowie, infrastruktura oraz gospodarka i finanse. Ponad połowa głównych zagrożeń klimatycznych zidentyfikowanych w raporciewymaga podjęcia dalszych działań już teraz. Osiem z nich jest szczególnie pilnych, przede wszystkim w celu zachowania ekosystemów, ochrony ludzi przed upałami, zabezpieczenia ludzi i infrastruktury przed powodziami i pożarami roślinności oraz zapewnienia rentowności europejskich mechanizmów solidarnościowych, takich jak Fundusz Solidarności Unii Europejskiej.
Raport EEA: ekosystemy
Niemal wszystkie zagrożenia w klastrze dotyczącym ekosystemów wymagają pilnych lub szerzej zakrojonych działań. Zagrożenia dla ekosystemów morskich i przybrzeżnych oceniono jako szczególnie poważne. W raporcie EEA zwrócono uwagę, że ekosystemy zapewniają szereg usług na rzecz ludzi. W związku z tym zagrożenia te mogą kaskadowo wpływać na inne obszary, w tym żywność, zdrowie, infrastrukturę i gospodarkę.
Raport EEA: żywność
Zagrożenia związane z upałami i suszami dla produkcji roślinnej są już na krytycznym poziomie w Europie Południowej, przy czym dotyczą one również krajów Europy Środkowej. W szczególności długotrwałe susze, które dotykają dużych obszarów, stanowią poważne zagrożenie dla produkcji roślinnej, bezpieczeństwa żywnościowego i zaopatrzenia w wodę pitną.Jako jedno z rozwiązań, nawet częściowe odejście od białek pochodzenia zwierzęcego na rzecz białek pochodzenia roślinnego uprawianych w sposób zrównoważony, pozwoliłoby ograniczyć zużycie wody w rolnictwie i zależność od importowanych pasz.
Raport EEA: zdrowie
Wysokie temperatury stanowią najpoważniejsze i najpilniejsze zagrożenie klimatyczne dla ludzkiego zdrowia. Najbardziej zagrożone są określone grupy społeczne, np. osoby pracujące na zewnątrz narażone na ekstremalnie wysokie temperatury, osoby starsze i osoby mieszkające w nieprzystosowanych lokalach mieszkalnych, na obszarach dotkniętych efektem miejskiej wyspy ciepła lub obszarach bez odpowiedniego dostępu do chłodzenia. Wiele narzędzi umożliwiających zmniejszenie zagrożeń klimatycznych dla zdrowia wykracza poza tradycyjne polityki w zakresie ochrony zdrowia, takie jak polityka urbanistyczna, normy budowlane i prawo pracy.
Raport EEA: infrastruktura:
Częściej występujące ekstremalne zjawiska pogodowe zwiększają ryzyko dla środowiska zbudowanego i usług o krytycznym znaczeniu w Europie, w tym w zakresie energii, wody i transportu. Wprawdzie w Europie stosunkowo dobrze zarządzano ryzykiem powodzi na obszarach przybrzeżnych, jednak podnoszący się poziom mórz i zmiany wzorców pogodowych związanych z występowaniem sztormów mogą mieć niszczycielski wpływ na ludzi, infrastrukturę i działalność gospodarczą. W Europie Południowej upały i susze powodują znaczne zagrożenia dla produkcji i przesyłu energii oraz zapotrzebowania na nią. Budynki mieszkalne również wymagają przystosowania do rosnącej temperatury.
Raport EEA: gospodarka i finanse
Europejska gospodarka i system finansowy stoją w obliczu wielu zagrożeń klimatycznych. Na przykład ekstremalne zjawiska klimatyczne mogą spowodować wzrost składek ubezpieczeniowych, stanowić zagrożenie dla aktywów i kredytów hipotecznych oraz doprowadzić do zwiększenia wydatków publicznych i kosztów pożyczek. Rentowność Funduszu Solidarności Unii Europejskiej już teraz jest poważnie zagrożona ze względu na kosztowne powodzie i pożary roślinności w ostatnich latach. Pogarszające się skutki zmiany klimatu mogą również pogłębić luki w ubezpieczeniach prywatnych i sprawić, że gospodarstwa domowe o niskich dochodach staną się bardziej podatne na zagrożenia.
Kluczem jest bliższa współpraca
UE i jej państwa członkowskie poczyniły znaczne postępy w zrozumieniu zagrożeń klimatycznych, przed którymi stoją, oraz w przygotowaniu się na nie. Do opracowywania polityki w zakresie przystosowania się do zmiany klimatu coraz częściej wykorzystuje się krajowe oceny ryzyka związanego z klimatem. Gotowość społeczeństwa jest jednak niewystarczająca, ponieważ wdrażanie polityki nie nadąża za szybkim wzrostem poziomu ryzyka.
Uznano, że UE, jej państwa coraz władze poszczególnych regionów ponoszą współodpowiedzialność za większość głównych zagrożeń klimatycznych zidentyfikowanych w raporcie. Aby przeciwdziałać zagrożeniom klimatycznym w Europie i ograniczyć je, w ocenie EEA podkreślono, że UE i jej państwa członkowskie muszą współpracować, a także angażować szczebel regionalny i lokalny, gdy konieczne są pilne i skoordynowane działania.
Wciąż istnieje wiele luk w wiedzy na temat głównych zagrożeń klimatycznych zidentyfikowanych w raporcie EEA. Jak stwierdzono w sprawozdaniu, UE może odegrać kluczową rolę w poprawie zrozumienia zagrożeń klimatycznych i odpowiedzialności za te zagrożenia oraz sposobów radzenia sobie z nimi przez prawodawstwo, odpowiednie struktury zarządzania, monitorowanie, finansowanie i wsparcie techniczne. Taka nowa wiedza stanowiłaby również istotny wkład w dalsze działania w ramach europejskiej oceny ryzyka związanego z klimatem.
Przygotowany przez EEA raport EUCRA opiera się na istniejącej bazie wiedzy na temat skutków klimatycznych i zagrożeń dla Europy, w tym na najnowszych sprawozdaniach Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC), usługi programu Copernicus w zakresie zmiany klimatu (C3S) i Wspólnego Centrum Badawczego Komisji Europejskiej (JRC), a także na wynikach projektów badawczo-rozwojowych finansowanych ze środków UE oraz krajowych ocen ryzyka związanego z klimatem. To pierwsza tego rodzaju ocena, w której dokonano syntezy wiedzy w celu wsparcia strategicznego kształtowania polityki.
