Najnowszy „The Circularity Gap Report 2023”, opracowany przez Circle Economy Foundation i firmę doradczą Deloitte, pokazuje, że cała światowa gospodarka ma przed sobą jeszcze długą drogę do zamknięcia obiegu. Niestety sytuacja się pogarsza.
– Jeszcze kilka lat temu 9,1 proc. światowej gospodarki funkcjonowało w obiegu zamkniętym. W tej chwili jest to już tylko 7,2 proc., więc idziemy w niewłaściwym kierunku – mówi Reinier Schlatmann, prezes zarządu DS Smith w regionie Europy Wschodniej.
To oznacza, że aż 92,8 proc. wykorzystywanych na świecie materiałów i surowców ma charakter jednorazowy i nie wraca z powrotem do wtórnego obiegu.
Jak podaje KE, przeciętny Europejczyk wytwarza rocznie 188,7 kg odpadów opakowaniowych. Statystyki pokazują, że w latach 2009–2019 ilość wytwarzanych odpadów opakowaniowych na terenie UE wzrosła o ponad 1/5. Przy tym w największym stopniu (o 26,4 proc.) wzrosła ilość odpadów opakowaniowych z plastiku. Szacuje się, że do 2030 roku ich ilość będzie rosła nadal. Na koniec tej dekady statystyczny mieszkaniec UE będzie wytwarzać już 209 kg odpadów opakowaniowych rocznie.
– Poważnym problemem są opakowania i odpady opakowaniowe – mówi Emmanuelle Maire, przedstawicielka Dyrekcji Generalnej Komisji Europejskiej ds. Środowiska. – Obywatele UE marnują duże ilości opakowań, w tym np. plastikowe opakowania na żywność, opakowania papierowe, kartonowe, a ilość odpadów stale rośnie. Dlatego Komisja Europejska złożyła wniosek do Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ograniczenia ilości odpadów, ponieważ jeśli teraz nie podejmiemy żadnych działań, to do 2030 roku ilość odpadów wzrośnie o 19 proc.
PPWR, czyli Packaging and Packaging Waste Regulation, ma m.in. pomóc ograniczyć ilość odpadów opakowaniowych i jeszcze bardziej przybliżyć kraje członkowskie do wdrożenia GOZ. Poadto ma skłonić producentów do większej odpowiedzialności za opakowania wprowadzane na rynek i szukania nowych, bardziej przyjaznych dla środowiska rozwiązań.
PPWR: cele redukcji i zakazy
Nowa regulacja wyznaczy szczegółowe cele w zakresie redukcji odpadów w przypadku opakowań z tworzyw sztucznych (10 proc. do 2030 roku, 15 proc. do 2035 roku i 20 proc. do 2040 roku). Natomiast kraje UE będą musiały dopilnować, żeby do 2029 roku 90 proc. materiałów zawartych w opakowaniach (tworzywa sztuczne, drewno, metale żelazne, aluminium, szkło, papier i tektura) było zbierane selektywnie.
Wśród najważniejszych założeń projektowanej dyrektywy jest także m.in. zakaz sprzedaży bardzo lekkich plastikowych toreb na zakupy (poniżej 15 mikronów). Chyba że ich stosowania wymagają względy higieniczne. Konsumenci będą w zamian mieć możliwość przyniesienia własnych pojemników na żywność i napoje na wynos. Kolejny punkt to zakaz stosowania tzw. „wiecznych substancji chemicznych” (per- i polifluorowanych substancji alkilowych, PFAS) oraz bisfenolu w opakowaniach przeznaczonych do kontaktu z żywnością. A także szersze wykorzystanie opakowań wielorazowych wykorzystywanych w handlu internetowym. KE chce przy tym szczegółowo doprecyzować definicję opakowań wielokrotnego użytku (np. minimalną liczbę przypadków ich ponownego użycia). PPWR może także wprowadzić wymogi dotyczące obowiązkowych poziomów udziału surowca z recyklingu (recyklatu) w wyrobach opakowaniowych.
Wielorazowe opakowania zastąpią tekturę?
Planowane przepisy będą mieć szeroki wpływ na branżę opakowaniową. Niektóre kraje członkowskie zadeklarowały chęć zwiększenia udziału plastikowych opakowań wielokrotnego użytku kosztem wykorzystania papieru i tektury.
– Jeśli chodzi o papier i tekturę, to w ich przypadku współczynnik recyklingu wynosi 82 proc., zaś dla tworzyw sztucznych współczynnik ten wynosi zaledwie 32 proc. w Europie i tylko 9 proc. globalnie – mówi Reinier Schlatmann, DS Smith. – W pełni popieramy kierunek proponowanych zmian w zakresie PPWR, bo odpowiadają one na złożone problemy, z którymi wszyscy się mierzymy. Jednak recykling i ponowne wykorzystanie materiałów są komplementarne dla obiegu zamkniętego opakowań, nie możemy więc postrzegać ponownego użycia jako podstawowego rozwiązania, które powinno być wdrażane powszechnie.
Na problem zwraca uwagę również FEFCO, czyli Europejska Federacja Producentów Tektury Falistej. Według zleconej przez nią analizy zastosowanie wymogu wielokrotnego użytku opakowań może się przyczynić do zdominowania rynku przez tworzywa sztuczne.
– Wystarczy dziś pójść do sklepu, aby zobaczyć, że już zaszło sporo zmian. Wiele opakowań, które kiedyś były plastikowe, zostały zastąpione przez opakowania tekturowe, które można łatwo poddać recyklingowi – komentuje Reinier Schlatmann, i dodaje: – Jednym z przykładów takich opakowań są np. te na owoce i warzywa, gdzie truskawki, jagody czy inne produkty są pakowane w opakowania kartonowe zamiast plastikowych. Tektura jest także z powodzeniem wykorzystywana w branży transportowej czy przemysłowej. Ponowne użycie i recykling są komplementarne dla obiegu zamkniętego opakowań i cieszy nas że Komisja Ochrony Środowiska Parlamentu Europejskiego przychyliła się do tego w swoim stanowisku z 24 października 2023, zgadzając się z propozycją Komisji Europejskiej, aby wyłączyć opakowania z tektury falistej z większości kategorii podlegających obowiązkowym celom ponownego użycia, a w szczególności wyłączyć z niej opakowania transportowe.
