System kaucyjny obowiązuje już w 20 krajach. Większość konsumentów (92 proc.) jest zadowolonych z jego działania. Aż 80 proc. pytanych chciałoby jego poszerzenia o dodatkowe opakowania.
Polski system kaucyjny, który wystartuje już w 2025 roku, różni się od tych funkcjonujących w innych krajach Europy. Wg szacunku ekspertów na początku jego działania w Polsce uczestniczyć będzie w nim ok. 37 tysięcy punktów. Około 20 tysięcy z nich będzie analogowa. To oznacza, że obsługiwać je będą pracownicy sklepów. W pozostałych 17 tysiącach staną recyklomaty.
Wysokość kaucji musi być na opakowaniu
Kaucja jest kwotą, którą konsument płaci w momencie zakupu napoju objętego systemem. Następnie, w momencie oddania pustego opakowania, otrzymuje zwrot tej kwoty. Uregulowanie stawki kaucji zostało objęte rozporządzeniem, a jej górną granicę ustalono na 2 złote. Będzie ona taka sama dla danego rodzaju opakowania, bez względu na operatorów. W ustawie kaucyjnej zabrakło natomiast zwolnienia kwoty kaucji z VAT, które powinno dotyczyć zarówno butelki jednorazowej, jak i zwrotnej. Kwota kaucji powinna pozostawać neutralna i nie mieć charakteru cenotwórczego. Jest w całości oddawana konsumentowi, a żadna ze stron nie ponosi dodatkowego kosztu w postaci podatku.
– Odpowiednia wysokość kaucji jest kluczowym elementem efektywności systemu, bo to przede wszystkim ona motywuje konsumenta do zwrotu opakowania. Biorąc pod uwagę kalkulacje browarów i ich decyzję o podniesieniu wysokości kaucji z 50 gr do 1 zł, musimy zastanowić się nad obecną propozycją kaucji dla opakowań jednorazowych. Powinniśmy ustalić jej wysokość jak najszybciej, bo stanowi ona element logo systemu kaucyjnego w Polsce, czyli oznakowania każdego opakowania podlegającego kaucji – mówi Anna Sapota, wiceprezes ds. public affairs dla Europy północno-wschodniej w Tomra.
Przykłady ze Słowacji
Jednym z najmłodszych, ale świetnie zorganizowanych systemów kaucyjnych, jest ten na Słowacji. System w tym kraju ruszył w 2022 roku, a już odnotowują wyższe niż zakładane wyniki. Co miesiąc do systemu włącza się około 10 sklepów miesięcznie.
Z ponad 3 000 punktów zbiórki na Słowacji, ponad 2 000 posiada automaty. Dzięki zaangażowaniu konsumentów i sklepów Słowacja w 2023 roku zebrała już 830 mln opakowań, które przekazała do recyklingu. W Polsce widzimy ogromny potencjał. W ramach programów pilotażowych nasze recyklomaty od początku 2023 roku zebrały już 24,5 mln opakowań – mówi Konrad Robak country manager, Tomra Collection Polska.
Osiągnąć cele zbiórki odpadów
System kaucyjny tworzy się po to, aby podnieść efektywność selektywnej zbiórki odpadów. Dlatego powinien on być powszechny i wygodny dla konsumenta. Skuteczność tego rozwiązania pokazują dane z Litwy. Tam przed rozpoczęciem działalności systemu poziom selektywnej zbiórki PET wynosił 34 proc. W pierwszym roku działalności wartość ta urosła do 74 proc. Natomiast na koniec drugiego roku poziom ten osiągnął aż 92 proc. Liczba ta znacznie przekracza cele unijne. Zakładają one, że do 2025 zbiórka butelek PET musi być na 77 proc., a do 2030 aż 90 proc.
