Rozporządzenie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (tzw. PPWR – Packaging and Packaging Waste Proposal) jest najbardziej wyczekiwaną regulacją 2024 roku. Pod koniec grudnia poznaliśmy stanowisko Rady Unii Europejskiej w tej sprawie. Ponieważ różni się ono od przyjętego przez Parlament Europejski, oznacza to kolejną rundę negocjacji przed zamknięciem procesu legislacyjnego. Jaki więc będzie ostateczny kształt rozporządzenia i kiedy możemy się go spodziewać?
Różnice w stanowiskach instytucji dotyczących PPWR oznaczają, że konieczne są dodatkowe negocjacje Parlamentu, Rady i Komisji, na których wypracowywane będzie porozumienie w tej sprawie. Waga tych negocjacji jest większa, ponieważ po raz pierwszy w przypadku odpadów zaproponowano formę regulacji, a nie dyrektywy. Różnica polega na tym, że rozporządzenie ma zasięg ogólny i bezpośrednio stosuje się je we wszystkich państwach członkowskich. Zastępuje ono prawo krajowe i wchodzi w życie wkrótce po jego przyjęciu. Natomiast dyrektywa ma charakter ogólny i kierunkowy. Określa cel i rezultat, który ma być osiągnięty przez państwa członkowskie. Pozostawia im jednak swobodę wyboru sposobu i formy wdrożenia. Dyrektywa wymaga zmian w ustawodawstwie krajowym i ma termin transpozycji.
—To, że ustawodawca europejski zdecydował się na formę rozporządzenia, jest z jednej strony wyrazem zniecierpliwienia opóźniającymi się procesami implementacji przepisów do prawa krajowego (np. implementacja Single Use Plastic opóźniona była w 12 krajach, w tym w Polsce — przyp. redakcji), z drugiej, dużym ułatwieniem dla operujących na terenie wspólnoty przedsiębiorców — uważa Krzysztof Wiński, dyrektor w PwC Polska. – Dobrym przykładem branży, która potrzebuje harmonijnych przepisów jest e-commerce. Handel detaliczny stał się — dzięki internetowi — w zasadzie biznesem paneuropejskim, a opakowania krążą po całym obszarze UE. Ważne więc, żeby regulacje dotyczące opakowań były takie same we wszystkich państwach członkowskich.
Presja czasu jest ogromna
Wobec takich decyzji Rady konieczne są dodatkowe negocjacje. A także formalne głosowanie w obu instytucjach. O ile w przypadku Rady to nie jest problemem, to na Parlamencie ciąży presja czasowa. Wybory europejskie odbędą się w czerwcu tego roku. Do tego czasu zaplanowane są tylko trzy sesje plenarne, na których taka decyzja może zostać podjęta (luty, marzec, kwiecień). Możliwe jest też zwołanie sesji nadzwyczajnej (także w kwietniu). Obie strony zapewniają, że jest wola porozumienia i przyjęcia regulacji jeszcze w trakcie tej kadencji.
PPWR: sporne vacatio legis
Kwestią sporną pozostaje termin, w którym rozporządzenie miałoby zacząć obowiązywać. Parlament zaproponował, aby państwa i przedsiębiorcy mieli 12 miesięcy na przygotowanie się do wejścia w życie przepisów. Rada wydłużyła ten okres do 18 miesięcy. Trudno wyrokować, który termin będzie przyjęty. Jednak zakładając najdłuższy możliwy wariant , PPWR zacznie obowiązywać od października 2025.
Jedną z niebudzących kontrowersji kwestii jest zakres przyszłych regulacji. Rozporządzenie dotyczyć będzie wszystkich opakowań, niezależnie od użytego materiału. Obejmie wszystkie odpady opakowaniowe, niezależnie od ich pochodzenia (w tym przemysł, produkcja, handel detaliczny, gospodarstwa domowe). Podobnie Rada potwierdziła także wcześniejsze propozycje dotyczące użycia recyklatu w opakowaniach oraz cele recyklingu.
Rośnie znaczenie kompostowania
W dokumencie przyjętym przez Radę utrzymano większość wymogów zrównoważonego rozwoju dla wszystkich opakowań wprowadzanych na rynek oraz główne cele zaproponowane przez Komisję. Dotyczy to przede wszystkim torebek z herbatą i naklejek na owoce i warzywa, które wg nowych przepisów, muszą nadawać się do kompostowania.
Rada chce ponadto umożliwić wprowadzanie przez poszczególne państwa członkowskie wymogu, aby inne opakowania (np. saszetki z kawą i lekkie plastikowe torby na zakupy) nadawały się do kompostowania w określonych warunkach.
Ograniczenie odpadów żywnościowych i zbiórka tekstyliów
Co do odpadów żywnościowych, Rada UE proponuje, aby do 2030 r. państwa członkowskie ograniczyły je o 50 proc. w porównaniu z poziomem z 2015 r. Natomiast do 2025 r. aby wprowadziły systemy oddzielnego zbierania odpadów biodegradowalnych.
Propozycja zakłada ponadto, że do 2026 r. państwa członkowskie mają wprowadzić systemy oddzielnego zbierania odpadów tekstylnych. Do 2030 r. mają osiągnąć cel ich recyklingu na poziomie 55 proc.
Wszystkie opakowania do recyklingu
Rada wprowadziła zmiany w odniesieniu do możliwości poddawania opakowań recyklingowi. Będą one uznawane za nadające się do recyklingu, jeżeli odpady z tych opakowań mogą być selektywnie zbierane, sortowane i poddawane recyklingowi na dużą skalę (ten ostatni warunek będzie miał zastosowanie od 2035 r.).
Cele redukcji odpadów opakowaniowych
Stanowisko określa główne cele w zakresie redukcji odpadów opakowaniowych, w oparciu o ilości z 2018 r.: 5 proc. do 2030 roku, 10 proc. do 2035 roku i 15 proc. do 2040 roku. Cele te zostaną poddane przeglądowi przez Komisję osiem lat po wejściu w życie rozporządzenia.
Rada wprowadziła możliwość określenia przez państwa członkowskie środków zapobiegania powstawaniu odpadów opakowaniowych wykraczających poza wyżej wymienione cele minimalne.
Opakowania wielokrotnego użytku i cele dotyczące ponownego użycia
Rada utrzymała kryteria Komisji dotyczące definiowania opakowań wielokrotnego użytku, wprowadzając minimalną liczbę przejazdów lub rotacji w ich użyciu.
W tekście określono nowe cele w zakresie ponownego użycia i ponownego napełniania na lata 2030 i 2040. Różne cele mają zastosowanie do dużych urządzeń gospodarstwa domowego, opakowań na żywność i napojów na wynos, napojów alkoholowych i bezalkoholowych (z wyłączeniem wina), opakowań transportowych (z wyłączeniem opakowań używanych do towarów niebezpiecznych lub sprzętu wielkogabarytowego oraz opakowań elastycznych mających bezpośredni kontakt z żywnością) oraz opakowań zbiorczych. Co ważne, wyłączone z tych celów będą opakowania kartonowe.
PPWR: Obowiązkowy system kaucyjny (DRS), ale nie dla każdego
Zgodnie z nowymi przepisami, do 2029 r. państwa członkowskie muszą zapewnić rocznie selektywną zbiórkę co najmniej 90 proc. jednorazowych plastikowych butelek i metalowych pojemników na napoje. Aby osiągnąć ten cel, są one zobowiązane do ustanowienia systemów zwrotu kaucji (DRS) dla tych opakowań. Minimalne wymagania dotyczące DRS nie będą miały zastosowania do systemów już istniejących przed wejściem w życie rozporządzenia, jeśli systemy te osiągną cel 90 proc. do 2029 roku.
Rada zaproponowała zwolnienie z wymogu wprowadzenia systemu kaucyjnego dla państw członkowskich o wskaźniku selektywnej zbiórki powyżej 78 proc. osiągniętym w 2026 roku.
Znikną niektóre opakowania
Nowe przepisy wprowadzają ograniczenia dotyczące niektórych formatów opakowań. Chodzi o jednorazowe opakowania z tworzyw sztucznych na owoce i warzywa. Ponadto zakaz dotyczyć będzie żywności i napojów, przypraw, sosów dystrybuowanych w sektorze HoRaCa. Zakaz obejmie ponadto małe produkty kosmetyczne i toaletowe stosowane w hotelarstwie (np. butelki na szampon lub balsam do ciała).